Konu: mefulun lieclih

1 ) Aşağıdaki seçeneklerden hangisi gramer açısından hatalıdır?
     A) حارب أبو فراس الروم دفاع عن الإسلام
     B) أسر أبو فراس مرتين
     C) قدّم ابن عمه سيف الدولة تضحيات كبيرة فداء له حتى تمكّن من إطلاق سراحه
     D) كان أبو فراس شاعرًا مشهورًا
     E) سمّيت قصائده بالروميات

A şıkkı doğru cevaptır, çünkü دفاع kelimesi cümledeki eylemin “niçin” olduğunu açıklıyor. “İslamı savunmak için/gayesiyle” ... dolayısıyla bu kelime mefulün li-eclih’dir ve mansub olarak gelmesi gerekirdi. Yani دفاعًا (difaa’an) şeklinde olmalıydı.

4 ) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mefulun lieclih yoktur?
     A) عاقب القاضي المجرم تأديبا له
     B) يفرّ العدوّ من المعركة لخشية بأس جيشنا البطل
     C) يسافر الطلاب إلى الخارج رغبة في العلم
     D) تصدّقتُ ابتغاء مرضاة الله
     E) تُوُفِّي و هو شاب عن سبع و ثلاثين سنةً

A şıkkında تأديبًا kelimesi (cezalandırma sebebi);

B şıkkında خشية kelimesi harfi cer almış bir meful lieclihtir. (harficer alma nedenlerini derste işlemiştik)

C şıkkında رغبةً kelimesi (öğrencilerin yurtdışına gitme sebebi);

D şıkkında ابتغاء kelimesi mudaaf kullanımda “....için” manası taşıdığından;

E şıkkında ise meful lieclih kullanılmamıştır. Bu şıkta yanıltan nokta ...... dan dolayı şu yaşta öldü.. gibi bir anlamın yanlışlıkla çıkartılması olabilir. Ancak burada verilen yaş, ölüm sebebi değil, ölüm yaşıdır. Yani o .... yaşındayken vefat etti. Manası taşımaktadır. Dolayısıyla burada oluşun sebebini açıklayan bir meful (meful lieclih) yoktur.

10 ) Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde mefulun lieclih vardır?
     A) ذهبتُ إلى البَحر تَرويحًا عَنْ نفسي
     B) سَاعَدَ الولدُ الفقيرَ مُساعدةً
     C) رَبَحَ البائعُ فِي تِجَارَتِهِ
     D) أدرَكَ المُسافِرُ الطائرةَ
     E) الأخ الصالحُ مَنْ يُساعِدُ أخاهُ

ترويح عن نفس ifadesi gezinti, dolaşma manasındadır. Denize gezmek için gittim şeklinde bir anlam taşıyan bu cümlede “denize gitme” oluşunun sebebi “gezmek maksadıyla” ifadesinde açıklanıyor. Yani ترويحا kelimesi meful lieclih’dir. A şıkkı doğrudur.

B şıkkında مساعدة ifadesi tuzak olarak konmuştur. Bu ifade de mefuldür, ancak meful lieclih değil, meful mutlak’tır. Çünkü fiil ile aynı kökten gelmektedir.

16 ) Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde harfi cerli mefulun lieclih vardır?
     A) هربتُ خوفًا مِنَ الظالِم
     B) قُمْتُ اِحترامًا للمعلم
     C) جِئتُ لإسْتعمال الدَّرس
     D) تَصدَّقتُ إبتغاءَ مرضاة الله
     E) اذهبُ الى مصرَ طلبًا العلم

C şıkkı haricindeki diğer şıklarda meful lieclih harficersiz gelmiştir. (Harfi cerli geliş koşullarını derste işlemiştik) Zaten şıklara “hangi şıkta mefulün başında harfi cer var?” gözüyle baktığınızda sadece C şıkkındaki mefulün harficer aldığını görürsünüz. Doğru cevap C şıkkıdır.

17 ) Mefulun lieclih için aşağıdaki tanımlardan hangisi yanlıştır?
     A) المفعول لاجله: اسمٌ منصوبٌ يُبينُ سَببَ حُصول الفعل  (fiilin oluş sebebini açıklayan mansub bir isimdir)
     B) يَصبحُ مَجرورًا إذا سَبقهُ حرف الجر  (Kendisinden once harfi cer gelirse mecrur olur)
     C) ‘يَصحُ أنْ يكونَ جوابًا عَنْ السؤال ’لماذَا؟  (Niçin sorusuna cevap veren kelimedir)
     D) و هوَ مَصدرُ فِعلهِ (fiilin masdarıdır. Bu bilgi yanlış, zira fiilin kökünden türeyen kelime meful olarak kullanıldığında ona meful’ü mutlak denir.)
     E) لا يكونُ مصدر فِعلهِ (fiilin masdarından gelen bir kelime olmaz)

19 ) "وقفَ الشرطيُّ وقوفَ النشاطِ" cümlesindeki وقوفَ kelimesi hakkında aşağıdaki seçeneklerden hangisi doğrudur?
     A) Mefulun lieclihtir
     B) Mefulun mutlaktır
     C) Haldir
     D) Sıfattır
     E) Temyizdir

Buradaki وقوفَ kelimesi cümlenin fiili olan وقف kelimesinin masdarıdır. Yani meful, cümle fiilinin masdarı olarak gelmiştir. Bu tanımlama mefulü mutlakın tanımlamasıdır. Doğru cevap B şıkkıdır.

22 ) Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde harfi cerli mefulun lieclih vardır?
     A) قُمْ احترامًا لأستاذِكَ
     B) اعفُ عنْ المخطى تكرمًا
     C) تصدَّقتُ على الفقيرِ أملاً في الثواب
     D) يسافرُ الطَّلبةُ الى أوربا طلبًا للعلم
     E) مَات عليٌّ مِنَ الحزن

Tıpkı 16ncı soruda olduğu gibi burada da cevap şıklarına göz atılıp, acaba hangi şıkta mefulün başına harfi cer gelmiş diye bakarsak, aslında sadece E şıkkında harficerin kullanıldığını görüyoruz. Dolayısıyla cümlenin ne dediğini anlamasak bile sadece bu ipucu bizi doğru cevaba götürmeye yetiyor. Tabiki E şıkkında Alinin ölüm sebebi yani “neden ölmüş?” sorusunun cevabı olan kısım meful lieclihdir. Kelime nekra olmadığından, diğer bir deyişle el takısı alarak marife olduğundan dolayı başına harficer almıştır.